Yigirma to'qqizinchilar bayrami — yil o'tlariga cho'zilgan an'anaviy xitoy bayramlaridan biri bo'lib, u boy madaniy ma'noni va iliq odatlarni saqlab keladi. Bu har yili to'qqizinchi oyning to'qqizinchi kuniga to'g'ri keladi, bu sana Xitoy an'anaviy madaniyatida uzun umr va baxtli qomus sifatida qaraladigan "to'qqiz" soni bilan bog'liq. Qadimiy raqamshunoslikda toq sonlar yang deb hisoblangan edi va to'qqizinchi oyning to'qqizinchi kuni yang soni — to'qqiz — ikki marta takrorlanayotgani uchun, uni "Ikki Yang bayrami" ham deyiladi. Raqamlarning ushbu noyob kombinatsiyasi nafaqat baxtli belgi bo'lib, balki fasllarning o'zgarishiga ham mos keladi, kuzning sovuq, salqin kunlariga o'tishni anglatadi. Avlodlardan beri bu bayram kattalar hurmati, oila a'zolarining yig'ilishi hamda odamlarni tabiat va merosga yaqinlashtiruvchi tadbirlarga ega bo'lish uchun muhim vaqt bo'lib kelgan. Hozirgi kunda ham turmush tarzi o'zgarsa ham, Yigirma to'qqizinchilar bayramining asosiy ma'nosi tirik qolmoqda, bu esa oilaviy aloqalarning ahamiyati va hayot yo'liga oldinroq yurib o'tganlarga hurmat qilishni eslatib turadi.
Ikki To'q to'yini tushunish uchun uning kelib chiqishiga qaytish muhim. Bu bayramning eng dastlabki ma'lumoti Han sulolasigacha borib taqaladi, bu kuni baland joyga chiqish baxtsizlikdan qochish va xavfsizlik olib keladi deb ishonilgan. Bu e'tiqod qadimiy xitoyliklar 'nobaraksizlikdan qochish' tushunchasidan kelib chiqqan bo'lib, baland joylar osmonga yaqinroq hisoblangan va yovuz ruhlardan himoya qiluvchi sifatida qaralgan. Vaqt o'tishi bilan ushbu amaliyot 'balandlikka ko'tarilish' an'rog'a aylangan — oila va do'stlarning birgalikda tog'larga yoki tepaliklarga chiqish tadbiri. Ba'zi hududlarda odamlar chiqayotganda kiyim yoki shapkalarga kasallik va yovuzlikni qaytaruvchi o'simlik hisoblangan zhu yu barglarini biriktirgan. Chiqish faqatgina qiyinchiliklarni engishni anglatmaydi, balki odamlarga sharbatli kuz havo, yopaloq sariq va qizil rangdagi barglar hamda nafis gullagan xolosdonlar bilan tabiat go'zalligidan bahramand bo'lish imkonini beradi. Ko'pchilik uchun bu ko'tarilish aqlini ochish, tabiat go'zalligini baholash va o'tgan yil haqida o'ylab ko'rish usulidir. Shuningdek, ayrim hududlarda odamlar yo'lda tog'dagi ibodatxonaga to'xtab, vujudlar uchun sog'liq va farovonlik tilashi uchun muxr yonitishadi.
To'rtinchi to'rtinchi bayramning yana bir sevimli an'anasi — xrizantemalarga qarash. Kechki kuzda gullaydigan xrizantemalar mustahkamlik va uzoq umrning belgisi sifatida qaraladi. An'anaviy madaniyatda ularning davolovchi xususiyatlarga ega deb ishoniladi — ularning petallari avval choy yoki sharob tayyorlashda foydalanilgan, bu esa ob-havo sovib ketayotgan paytda sog'likni saqlash va sovuqdan himoya qilish uchun foydali deb hisoblangan. Bayram davomida bog'lar va bog'lar minglab xrizantema o'simliklaridan tashkil etilgan mavzuli landshaftlar bilan har xil oq, sariq, binafsha va pushti rangdagi turli xil namoyishlar bilan to'la-to'la. Ushbu namoyishlarda ko'pincha murakkab aranzhrovkalar mavjud bo'lib, ba'zi bog'lar minglab xrizantema o'simliklaridan foydalangan holda mavzuli landshaftlar yaratadi. Oilyalar odatda ushbu namoyishlarga tashrif buyuradilar, rasmga tushiradilar, gullarning shirin hididan bahramand bo'ladilar va hatto uyga olib ketish uchun maydonaq guldasta yig'adilar. Ayniqsa keksa insonlar uchun xrizantemalarga qarash tabiat ritmlariga hamda yoshlik an'analari bilan bog'lanish imkonini beradigan tinch, quvonchli mashg'ulotdir. Ba'zi jamiyatlar xrizantemaga bag'ishlangan she'rlarni o'qish yoki rassomlik tanlovlari ham tashkil etadiki, unda ishtirokchilar san'at va adabiyot orqali gulgina muhabbatini ifodalashlari mumkin.
Ikki To'q Festivali an'anaviy ovqatsiz noma'lum, eng taniqli taom esa "Ikki To'q Torti"dir. U guruch unidan, xoliv, valdor, boshqa yong'oqlar yoki quritilgan mevalardan tayyorlangan shirin, ozuqali va bo'lish oson tortdir. Uning aylana shakli birlik va butunlikni anglatadi va oila to'planganida ideal taomdir. Ba'zi hududlarda tort bug'da pishiriladi, boshqalari esa pechda pishiriladi, lekin usul qanday bo'lmasin, u doim ehtimol bilan tayyorlanadi. Tuzish jarayoni butun oilaga hamda bolalarga ham aralashish imkonini beradi: ular tarkibiy qismlarni aralashtirishda, rang-barang meva va yong'oqlar bilan bezashda yordam beradi. Oila a'zolari tortni birga yeb, har bir so'g'agini baholab, stol atrofida gaplashib, kulishadi. Ko'plab bolalar uchun Ikki To'q torti bayramning sevimli qismi bo'lib, nafaqat mazali, balki kundagi tadbirlarning quvonchi bilan ham bog'liq. Ba'zi joylarda tortning bir nechta qavatlarini bir-biriga qo'yish odati mavjud bo'lib, har bir qavat yuqori va yaxshiroq hayotga yetaklovchi qadamni anglatadi.
Keksa odamlarga hurmat Qo'sh To'qqiztosh bayramining asosiy qismidir va ushbu an'ana turli shakllarda namoyon bo'ladi. Avvalgi kurlarda oilalar keksa qarindoshlarini tashrif buyurib, ularga xolmon sharobi, Qo'sh To'qqiztosh pirog'i va qishga tayyorgarlik ko'rish uchun issiq kiyimlar olib kelishardi. Ular butun kun davomida suhbatlashib, uy ishlarida yordam berib, o'tmishdagi hikoyalarni tinglab o'tkazishardi. Hozirda bu an'ana saqlanib kelinmoqda, lekin zamonaviy hayotga ham moslashgan. Ba'zi oilalar keksa yaqinlarini yaqin atrofdagi tog'ga yengil sayohatga yoki xolmonlarni ko'rishing uchun bog'ga olib chiqishadi. Boshqalari esa keksalarga mehribonlik va hurmat hissini uyg'otish maqsadida uyda yoki yoqtirgan restoranlarida kichik oilaviy dasturxona tashkil etishadi. Ko'plab jamiyatlarida mahalliy tashkilotlar keksa fuqarolar uchun choy soatlarini, folklor musiqasi ijrosini yoki xattotlik ko'rgazmalarini o'tkazish orqali ularning bir-birlari bilan muloqot qilish va yosh to'ylar bilan birga bayramni nishonlash imkoniyatini beradi. Shuningdek, maktablar bolalarga keksalarga hurmat qilish muhimligini o'rgatish maqsadida buvilariga yoki boshqa keksa fuqarolarga minnatdorchilik bildirish uchun kartochkalar yozish yoki sketklar ijro etish kabi tadbirlarni tashkil etadi.
Ikki To'qqizli bayrami shuningdek, xitoy adabiyoti va san'atida maxsus o'rin egallaydi. Ming yillar davomida shoirlar va yozuvchilar ushbu bayram haqida g'azallar yozishgan, uning go'zalligini va his-tuyg'ularini aks ettirishgan. Tang davri shoiri Vang Veining Ikki To'qqizda tepalikka chiqayotganda vataniga va oilasiga bo'lgan og'shishini ifodalagan she'riyati eng mashhurlaridan biridir. Uning so'zlari hozirgi kunda ham ovoz topmoqda, chunki uyidan uzoqda yashaydigan ko'plab odamlar bu bayramni oilasi bilan telefon qilish yoki video suhbat orqali muloqot qilish, o'z fikr-mulohazalarini baham ko'rish uchun ishlatadi. San'atchilar ham bayramdan ilhom olgan — rasmlarda odamlarning tog'larga chiqishi, xaftponlarni ko'rishi yoki Ikki To'qqiz torti bilan stol atrofida to'planishi tasvirlangan bo'ladi, bu lahzalarni keyingi avlodlar uchun saqlab qolish maqsad qilingan. An'anaviy rasmlardan tashqari, zamonaviy rassomlar ham bayramga e'tibor berib, qadimiy an'analarni zamonaviy san'at shakllari bilan uyg'unlashtiruvchi raqamli san'at, haykallar va hatto namoyishxonalarni yaratishgan.
So'nggi yillarda Ikki To'qqizli bayram nafaqat keksalarni hurmat qilish, balki ularning ehtiyojlariga doir xavfsizlikni oshirish hamda jamiyat yoshlanayotganligi sababli kengayib bormoqda. Keksa insonlarning sifatli sog'liqni saqlash, xavfsiz turar-joy va faol bo'lib turish imkoniyatlariga ega bo'lishi uchun jiddiy e'tibor berilmoqda. Ko'plab jamiyatlar bu bayramni keksalarga bepul sog'liq tekshiruvi tashkil etish yoki yoshlarning keksalarga smartfon yoki kompyuterdan foydalanishni o'rgatish dasturlari kabi ko'ngulli tashkilotlar faoliyatini o'tkazish platformasi sifatida ishlatadi. Bu kabi chora-tadbirlar nafaqat bayram ruhini hurmat qiladi, balki mustahkamroq, g'amxo'ro jamiyatni qurishga ham xizmat qiladi. Ayrim shaharlarda hatto yil davomida faoliyat yuritadigan "Keksa odamlarga xizmat ko'rsatish markazlari" ham tashkil etilgan bo'lib, bayramni xizmatlarini namoyish etish va odamlarni keksalarga g'amxo'rlash dasturlariga jalb etish imkoniyati sifatida foydalanadi.
O'n ikkiyosh bayramini shunchalik doimiy qiladigan narsa — bu odamlarni birga birlashtirish qobiliyatidir. Hayot tez o'tadigan, odamlar ish va boshqa majburiyatlar bilan band bo'lgan dunyoda ushbu bayram sekinroq harakat qilish, oilaviy aloqalarni yangilash va hayotning oddiy quvonchlarini baholash imkonini beradi. Bu yaqinlaringiz bilan tog'ga chiqish, O'n ikkiyosh tortidan bo'lak ulashish yoki keksa qarindoshingiz bilan o'tirib, uning hikoyalarini tinglash bo'lishi mumkin — bayram bizga haqiqatan ham muhim narsalarni eslatadi: mehribonlik, hurmat va bir-birimizga bog'laydigan aloqalar. Oilaviy aloqalardan tashqari, qo'shni va do'stlar birgalikda o'tkaziladigan faoliyat va bayramlarda qatnashish orqali jamiyat hissini mustahkamlashda ham bayram katta rol o'ynaydi.
Har yili Tokkizinchi Noyabr bayramini nishonlayotganimizda, biz an'anani hurmat qilish bilan birga yangi xotiralar ham yaratamiz. Bolalar uchun bu bayram ularning madaniyati haqida bilib olish va bobolarining bilan sifatli vaqt o'tkazish imkoniyatidir. Kattalarga keladigan bo'lsa, bu ayniqsa kichiklar bilan oila bilan o'tkazayotgan vaqtini qadrlash eslatmasi hisoblanadi. Yoshi kattalarga esa, bu sevilgan, hurmat qilingan va jamiyatning bir qismi ekanligini his qilishlari uchun ajralmas kun. Shu tarzda, To'qqizinchi Noyabr bayrami avlodlardan avlodga qiymatlari va an'analarini olib boradi, uning ruhi kelajak yillarda ham tirik qolishini ta'minlaydi. Har o'tuvchi yil bilan bayram yangi elementlarni o'z ichiga olgan holda rivojlanadi, lekin baribir har kuzgi yangi gullaydigan chigalamdon kabi mustahkam ildiz otgan madaniy ahamiyatini saqlab qoladi.
